صدها ژن دو روز پس از مرگ، زنده می شوند

کشف این حقیقت که ژنها تا ۴۸ ساعت پس از مرگ کارآمد هستند، پیوند عضو، پزشکی قانونی و حتی تعریف مرگ را تحت تاثیر قرار می دهد

زمانی که دکتر اعلام می کند فردی مرده است، برخی اعضای بدن هنوز زنده هستند- حداقل برای یک یا دو روز. شواهد جدید در حیوانات نشان می دهد بسیاری از ژنها تا ۴۸ ساعت پس از مرگ کارآیی دارند.

این پدیده در موش و گورخرماهی دیده شده اما شواهدی نیز موجود است که ژنها در انسان نیز فعالند. این کشف برای ایمنی پیوند عضو و کمک به تشخیص زمان دقیق تر مرگ توسط آسیب شناس مهم است.

پیتر نوبل و الکس پوژیتکو از دانشگاه واشنگتن سیاتل و همکارانشان فعالیت ژنها در اعضای موش و گورخرماهی را بلافاصله پس از مرگ بررسی کردند. آنها از طریق اندازه گیری تعداد RNA  پیام رسان موجود، این بررسی را انجام دادند. ژنها از طریق RNA پیام رسان به سلولها پیام می دهند تا مواد مختلفی چون پروتئین تولید کنند. افزایش تعداد RNA  پیام رسان نشان دهندۀ فعال بودن ژنهاست.

تیم نوبل تعداد  RNA پیام رسان در گورخرماهی و نمونه های مغز و کبد موش را مرتب تا چهار روز پس از مرگ اندازه گرفت. سپس این مقدار را با تعداد RNA  پیام رسان در زمان مرگ مقایسه کردند.

تعداد کل RNA  پیام رسان به مرور کاهش یافت. اما RNA  پیام رسان ۵۴۸ ژن گورخرماهی و ۵۱۵ ژن موش یک یا چند اوج فعالیت پس از مرگ داشتند. این بدان معناست که برای برخی ژنها انرژی کافی و عملکرد سلولی مهیا بوده است تا مدتها پس از مرگ حیوان روشن شوند و فعال بمانند.

به گفته نوبل چرخۀ فعالیت این ژنها بالا و پایین داشته و مانند دی ان ای رو به زوال رفتار هرج و مرجی نزولی نبوده است.

صدها ژن با عملکرد متفاوت بلافاصله پس از مرگ فعال شده اند. فعالیت ژنهای رشد جنینی که معمولا پس از تولد خاموش می شوند و ژنهایی که در گذشته با سرطان مرتبط بودند ۲۴ ساعت پس از مرگ به اوج رسید.

روند همانندی می تواند در انسان نیز رخ دهد. مطالعات پیشین نشان داده است ژنهای مختلفی از جمله ژنهای مربوط به منقبض شدن قلب و ترمیم زخم در انسانهایی که در نتیجۀ حملۀ قلبی، آسیبهای متعدد یا خفگی در گذشته بودند بیش از ۱۲ ساعت پس از مرگ فعال بودند.

نوبل می گوید فعال شدن ژنهای مربوط به سرطان پس از مرگ در حیوانات می تواند در کاهش وقوع سرطان در افرادی که گیرنده عضو پیوندی هستند مهم باشد. افرادی که به طور مثال کبد جدید دریافت می نمایند پس از درمان بیشتر از دوران پیش از پیوند دچار سرطان می شوند. داروهایی که تمام عمر برای سرکوب سیستم ایمنی مصرف می شوند تا به عضو جدید حمله نکند می تواند در این زمینه نقش داشته باشد اما نوبل می گوید مهم است نقش ژنهای فعال شدۀ سرطانی در کبد اهدایی در این زمینه بررسی شود.

پس چرا ژنهای بسیاری پس از مرگ فعال می شوند؟ ممکن است بسیاری از ژنها در فرایند فیزیلوژیک فعال شوند تا به بهبود و احیا پس از صدمۀ شدید کمک کنند. به طور مثال پس از مرگ برخی سلولها ممکن است انرژی کافی برای فعال کردن ژنهای دخیل در فرایند التهاب را داشته باشند تا بدن را دربرابر آسیب محافظت کنند- همانطور که در زمان حیات بدن عمل می کردند.

از سوی دیگر زوال سریع ژنهایی که معمولا ژنهای دیگر را سرکوب می کنند- مانند ژنهای دخیل در رشد جنینی- می تواند به ژنهای معمولا خاموش اجازه دهد برای مدت کوتاهی فعال شوند.

برای متخصصان آسیب شناسی دانستن چگونگی افزایش و کاهش فعالیت ژنها در زمانهای مختلف پس از مرگ مفید است تا زمان مرگ را تعیین کنند. اندازه گیری RNA  پیام رسان می تواند ساعت و حتی دقیقه مرگ را تعیین کند.

گراهام ویلیام مشاور آسیب شناسی ژنتیک دانشگاه هادرزفیلد انگلستان می گوید «چنین پیشرفتی در این حیطه خوب است. اما کار زیادی لازم است تا بتوان به طور عملی از آن استفاده کرد.»

این تحقیق تعریف ما از مرگ – توقف ضربان قلب، فعالیت مغز و تنفس- را زیر سوال می برد. چنانچه ژنها تا ۴۸ ساعت پس از مرگ فعال باشند آیا فرد واقعا مرده یا در آن لحظه هنوز زنده است؟ نوبل می گوید «واضح است که مطالعۀ مرگ اطلاعات تازه یی درباره بیولوژی زندگی دراختیارمان قرار می دهد.»

مرگ

پس از مرگ چه اتفاقی می افتد؟ خب بستگی به محل جسد دارد. جسدی که در سردخانه و در تابوت قرار بگیرد دهه ها طول می کشد تا تجزیه شود.

اما در فضای باز طی چند ماه ناپدید می شود. چند دقیقه پس از مرگ دی اکسید کربن در خون جمع می شود و باعث ترکیدن سلولها و خروج آنزیمهایی می شود که بافتها را هضم می کنند. پس از نیم ساعت خون به کمترین مقدارش می رسد و جسد رنگ پریده می شود. سپس با انتشار آیونهای کلسیم در سلولها و منقبض شدن ماهیچه ها جمود نعشی صورت می گیرد.

سه روز بعد میکروبهایی که در روده زندگی می کنند پروتئینها را تجزیه می کنند و بوی تعفن تولید می شود. این میکروبها گازهایی تولید می کنند که باعث باد شدن جسد و متلاشی شدن آن پس از دو هفته می شوند.

کرمها و باکتریها گوشت را مصرف می کنند. در نهایت پس از ماهها و سالها تنها استخوانهای بدون کلاژن باقی می مانند که مورد مصرف باکتری ها و قارچها قرار می گیرند.

منبع: نیوساینتیست