هفته‌ی گذشته برای اولین بار در بدن دو شخص مبتلا به دیابتِ نوع یک، ایمپلنت هایی کار گرفته شد که دارای سلولهای تولید شده از سلولهای بنیادین جنینی می‌باشند. امید آن می‌رود که در زمان بالا رفتن قند خون، این ایمپلنت ها بتوانند با آزادسازی انسولین، وضعیت خون را به حالت نرمال دربیاورند.
تقریباً ۱۰ درصد از ۴۲۲ میلیون نفر مبتلا به دیابت در سراسر جهان به دیابت نوع یک دچارند. این اختلال به دلیل حمله‌ی اشتباه سیستم دفاعی بدن به سلول های پانکراس که مسئولیت تولید انسولین در بدن را عهده دار می باشند، بوجود می آید.
بیش از ۱۵ سال است که محققان در تلاشند که به شیوه یی با کمک سلول های بنیادی، جایگزینی برای سلول های به اشتباه از بین رفته بدن، پیدا کنند، اما در این راه با مشکلات بسیاری مواجه شده اند.
شرکتی به نام ویاسایت Viacyte واقع در ساندیاگوی کالیفرنیا در تلاش برای رفع این مشکلات است. این شرکت ایمپلنتی را با نام PEC-Direct طراحی کرده که تقریباً اندازه یک کارت اعتباری کوچک است. این ایمپلنت شامل سلول های بنیادی است که درون بدن رشد کرده و به سلول های جزیره یی تبدیل می شود، همان سلول‌هایی که در دیابت نوع ۱ از بین می‌روند.
این ایمپلنت که زیر پوست، برای نمونه در ساعد، قرار می گیرد، به هنگام پایین آمدن قند خون به طور خودکار با انتشار انسولین، کار سلول های جزیره یی از دست رفته انجام می‌دهد.
«پل لایکاند» یکی از اعضای شرکت ویاسایت در این باره می گوید: «اگر این شیوه به درستی عمل کند، ما آن را بدون شک «درمان کاربردی» خواهیم نامید، زیرا در حقیقت این شیوه یک درمان نیست. چرا که ما در این شیوه مشکل اتوایمیون بیمار را تداوی نکرده ایم، بلکه به جایگزینی سلول های از دست رفته پرداخته ایم.»
نظارت خون
در حال حاضر دستگاهی مشابه و با تعداد سلول کمتر، به شیوه یی امن بر روی ۱۹ بیمار مبتلا به دیابت مورد آزمایش قرار گرفته است. بعد از به کار گرفتن این دستگاه، سلول های پروجنیتور تعبیه شده در دستگاه به سلول های جزیره ای تبدیل شدند. از آنجایی که در این آزمایش از سلول های کافی کار گرفته نشده بود، هدف این آزمایش درمان بیماری نبود.
به تازگی شرکت ویاسایت پکیج های PEC-Direct را در بدن دو بیمار مبتلا به دیابت نوع یک، کار گرفته است. قرار بر این است که به زودی در بدن بیمار سومی نیز کار گرفته شود. در داخل بدن، منفذ های موجود بر روی سطح بیرونی این دستگاه به عروق خونی اجازه نفوذ به داخل دستگاه و تغذیه از سلول های پروجنیتور را می دهد. هنگامی که این سلول ها بالغ می شوند (که تقریباً سه ماه زمان می برد)، امید بر این است که بتوانند به نظارت سطح قند موجود در خون بپردازند و انسولین مورد نیاز را آزاد کنند.
اگر این شیوه موثر واقع شود، می تواند بیماران مبتلا به دیابت نوع یک را از کنترل دائم میزان قند خون و تزریق انسولین، رهایی بخشد. این بیماران باید برای جلوگیری از حمله بردن برای نابودی سلول های خارجی جدید به مصرف داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی بپردازند.
عرضه نامحدود
«امیلی برنز» از اعضای موسسه خیریه دیابت انگلستان می گوید: «اگر این شیوه موفقیت آمیز باشد، به معنای حقیقی قادر خواهد بود که شیوه های درمان بیماری دیابت نوع یک را در آینده دگرگون سازد.». نزدیک به بیست سال است که از درمانی مشابه به این شیوه جدید مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش بیست ساله از سلول های پانکراس اهدا شده استفاده می گردد و به شیوه ای موفقیت آمیز بیماران را از تزریق انسولین رهایی می بخشد. اما متاسفانه به دلیل محدود بودن تعداد اشخاص اهداکننده‌ی اعضای بدن نمی توان افراد بسیاری را تحت درمان قرار داد. استفاده از سلولهای بنیادین چنین محدودیتی ندارد.
سلول های بنیادین جنینی که برای ایجاد سلول های پروجنیتور اولیه مورد استفاده قرار گرفته است را یک خانم باردار که از شیوه IVF استفاده کرده بود، اهدا کرده است. بنابر گفته ی «لایکاند» از آنجا که سلول های بنیادی جنینی و سلول های پروجنیتور ایجاد شده توسط آن ها، می توانند به تعداد نامحدودی تکثیر شوند، ما با این شیوه جدید قادر خواهیم بود تا تمامی بیماران مبتلا به دیابت نوع یک را درمان کنیم.
«جیمز شاپیرو» از دانشگاه آلبرتا کانادا که در این پروژه با شرکت ویاسایت مشارکت دارد و از پیشگامان روش درمان با سلول های پانکراس در ده ها سال پیش است،
می گوید: « در اختیار داشتن تعداد نامحدودی از سلول های تولیدکننده-انسولین قدم بسیار بزرگی به سوی درمان کاربردی دیابت است و مطمئناً در نهایت ثابت خواهد شد که این شیوه در پیشرفت شیوه های درمانی دیابت بسیار موثر است.»
پیوند: https://www.newscientist.com/article/2142976-first-implants-of-stem-cell-pouches-to-cure-type-1-diabetes
